"Jeśli sądzisz, że potrafisz, to masz rację. Jeśli sądzisz, że nie potrafisz to prawdopodobnie również masz rację."
Wiele badań potwierdza, że im mniej jesteśmy przekonani o własnym wpływie na sytuację, tym jest bardziej prawdopodobne, że będziemy odczuwaś stres, skutkujący negatywnymi konsekwencjami.
Kontrola w modelu odporności psychicznej
Jednym z czterech czynników modelu odporności psychicznej jest kontrola. Składa się ona z dwóch komponentów:
- kontrola nad własnym życiem (poczucie wpływu na własne życie),
- kontrola emocjonalna (umiejętność zarządzania własnymi emocjami i lękami).
Kontrola nad własnym życiem dotyczy tego, że mamy przekonanie, że wystarczająco panujemy nad tym, co wpływa na nasze zachowanie oraz naszą wydajność, a także wierzymy, że jesteśmy w stanie osiągnąć to, co sobie założyliśmy. Jest tożsama z poczuciem sprawczości.
Osoby, które mają wysokie poczucie kontroli nad własnym życiem wychodzą z założenia, że sukces zależy od nich samych, a także od ich nastawienia oraz że nic nie jest w stanie ich powstrzymać przed zrealizowaniem danego zadania. Z reguły nie mają potrzeby potwierdzania swojej wartości ani otrzymywania zachęt, czy wsparcia ze strony innych. Takie osoby często efektywniej zarządzają swoim czasem oraz mogą być bardziej skuteczne w planowaniu i organizowaniu pracy. Dlatego też zwykle potrafią wykonywać wiele zadań jednocześnie. Jeśli spyta się je o wykonanie czegoś dodatkowego – raczej nie odmawiają, ponieważ są przekonane, że dadzą sobie radę, nawet jeśli na dany moment nie do końca wiedzą, co ma być wykonane, to tak zorganizują sobie pracę, że ostatecznie wykonają zadanie. Osoby charakteryzujące się wysokim poziomem kontroli nad własnym życiem wykazują przeciętnie wyższy poziom pozytywnego nastawienia – częściej widzą rozwiązania, a nie problemy.
Osoby, które wykazują słabsze poczucie kontroli nad własnym życiem częściej potrzebują wsparcia i potwierdzenia z zewnątrz, aby mieć poczucie, że są w stanie osiągnąć sukces. Oznacza to, że swoje działania mogą uzależniać od innych osób. Takie osoby mogą być gorzej zorganizowane, a nawet chaotyczne. Zwykle są najbardziej skuteczne, gdy wykonują jedno zadanie na raz. Gdy poprosi się je o zrobienie czegoś dodatkowego – są dość ostrożne. W takich sytuacjach mówią na przykład: „Mogę się zastanowić i dać Ci znać?”, czy „Mam już bardzo dużo rzeczy do zrobienia”. Chodzi tu przede wszystkim o nastawienie, sposób myślenia. W takich momentach mogą również odczuwać lęk i projektować w swoim umyśle porażkę. Osoby cechujące się słabszym poczuciem wpływu na własne życie mogą przejawiać mniej pozytywne nastawienie oraz upatrywać przyczyn niepowodzeń w czynnikach zewnętrznych, niezależnych od nich. Dla takich osób szklanka jest zazwyczaj do połowy pusta – częściej widzą problem, a nie rozwiązanie.
Drugi element skali kontroli – umiejętność zarządzania emocjami dotyczy tego jak bardzo jesteśmy w stanie zapanować nad swoimi emocjami oraz w jakim stopniu uzewnętrzniamy swój stan emocjonalny, tj. na ile umiejętnie sterujemy swoimi emocjami.
Odpowiednie zarządzanie emocjami jest bardzo ważne w wielu sytuacjach międzyludzkich, a zwłaszcza w przypadku osób, które zajmują stanowiska kierownicze, pełnią funkcje przywódcze, czy odpowiadają za negocjacje. Ważne jest jak takie osoby nie tylko zarządzają swoimi uczuciami, ale również jakie sygnały emocjonalne wysyłają innym osobom.
Osoby, które wykazują silne poczucie kontroli nad własnymi emocjami umiejętnie decydują, ile informacji o swoim stanie emocjonalnym ujawnią innym. Ponadto, takie osoby zazwyczaj nie reagują na prowokacje ze strony innych osób. Osoby odporne psychicznie zdają sobie sprawę, że ich nastrój i sygnały, które wysyłają na zewnątrz mają wpływ na inne osoby i że poprawiając nastrój osobom wokół – jednocześnie podnoszą też na duchu samych siebie.
Osoby charakteryzujące się niskim poczuciem kontroli nad własnymi emocjami mają większą trudność, by nie ujawniać emocji, są też bardziej podatne na prowokacje ze strony innych. Mogą częściej okazywać gniew, frustrację, czy zakłopotanie. Mogą nie radzić sobie z niepowodzeniami, a także z krytyką, czy negatywną informacją zwrotną na swój temat. Takie osoby częściej zgłaszają incydenty związane z prześladowaniem, czy nękaniem.
Gdy wysoki poziom kontroli nie zawsze jest zaletą...
Zazwyczaj wysoki poziom kontroli jest korzystny, jednak jeśli nie towarzyszy temu wysoki poziom samoświadomości mogą się pojawić problemy.
Osoby, które cechują się wysokim poziomem poczucia kontroli nad własnym życiem mogą brać na siebie zbyt dużo obowiązków i nie dostrzegać własnych słabości. W pracy – takie osoby mogą mieć skłonność do mikrozarządzania, czyli zbyt mocnego kontrolowania swoich podwładnych. Takie osoby mogą mieć także tendencję do nietolerowania innych osób, które nie są tak pozytywnie nastawione, czy wreszcie – mogą być postrzegane jako bardzo wymagające.
Osoby, które charakteryzują się wysokim poziomem kontrolowania emocji mogą być odbierane jako niewrażliwe, a ich opanowanie może spowodować dezorientację u innych ludzi. Trudno jest odczytywać ich emocje i może to stresować współpracowników, czy podwładnych. Takie osoby mogą mieć również trudności z komunikacją, a dokładniej z wysyłaniem właściwych sygnałów.
W wyżej wymienionych sytuacjach kluczowa jest przede wszystkim świadomość własnych zachowań oraz reakcji i co za tym idzie – praca nad sobą – samemu lub przy pomocy psychologa/coach’a.